Bersama untuk Maranatha onze trots
Voor een duurzame instandhouding van de Molukse Maranatha kerk van Aldo van Eyck.
De kerk aan de prinses Marijkestraat in Deventer is een plek van verering voor de Molukse gemeenschap en een centrum van hun gemeenschapsleven. Zij markeert een nieuwe impuls in de ontwikkeling van de Molukse wijk in Deventer. Een volgende stap op weg naar integratie in de Nederlandse samenleving zonder de eigenheid van de Molukse cultuur te verliezen.
Aldo van Eyck was een architect die zich liet inspireren door vele verschillende culturen. Hij was de bouwer van het ‘ertussenin’.
Hij gaf vorm aan dat wat er tussen verschillende tradities en culturen in zou kunnen liggen, iets dat gemeenschappelijk is en een welsprekende vorm heeft, maar dat de bronnen waaruit het voortkomt in hun waarde laat, die mogen niet verdwijnen, in elkaar opgaan in een slap gemiddelde.
De kerkdienst bij de Molukkers begint in huis en het ernaartoegaan met de familie is een deel van de ceremonie. Het gebouw moet dus onderdeel zijn van deze tamelijk non-descripte omgeving.
Dus heeft van Eyck, architect van de brutale bescheidenheid, de materialen die hij hier aantrof gebruikt: schuttingen en planten. Daarmee heeft hij een gebouw gemaakt dat geen echt exterieur heeft. Het is niet veel meer dan een ruimte uitgespaard in een rozentuin.
Als je door de gaten in de stekelige rozenhaag naar binnen gaat, een paar treden naar beneden, heb je het gevoel buiten te komen, door een gat in ruimte en tijd kijk je plotseling naar een verre horizon, betreed je een zeeblauw rijk van eilanden.
Op een heel gewoon binnenterrein in een oer-Hollandse woonwijk is aan de Molukkers iets van hun geboortegrond terug gegeven. Tegelijk blijft het helemaal ‘van Eyck’, het gebouw is in alles trouw aan wat hij met architectuur wilde: de oude tradities in het bouwen en de uitvindingen van het modernisme met elkaar verzoenen tot een bouwkunst die past bij onze nieuwe, policentrische wereld. Het gebouwtje vormt een schitterend voorbeeld van wat multicultuur vermag. Het is daarmee ook in de Nederlandse architectuurgeschiedenis een belangrijk moment. Het is van groot belang dat dit, in alle opzichten actuele gebouw zorgvuldig gekoesterd wordt.
Het gevelbeeld rechts is opgebouwd volgens klassieke ordeningsprincipes: een ‘ouderwetse’ symmetrische driedeling. Maar wanneer je vanuit een andere hoek kijkt, wanneer je erlangs loopt, dan ontvouwen zich heel andere, minder formele beelden.
Klassieke axialiteit, maar niet langs één hoofdas, het zijn er vele, in meerdere richtingen. Klassieke symmetrieën, maar niet eenduidig, steeds net even anders, verschijnend en weer verdwijnend in het voorbijgaan.
Klassieke en modernistische compositietechnieken zijn verenigd in een complexe, maar heldere vorm.
Het is niet direct duidelijk waar het gebouw
begint of eindigt. De omgeving is deel van
het gebouw of andersom. De tuin is volledig
opgenomen in van Eyck’s policentrisch
universum. Het herstel en het verzekeren
van duurzaam onderhoud van de omgeving
is dus een belangrijk deel van de opgave.
Maarten de Vletter